Röportaj: Erdal Divriklioğlu
Karşımda yarım asrı aşkın süredir Bergama’nın kalbinde yaşayan, nefes alan bir mimar var. Bülent Şahin, sadece binaları değil, bir şehrin ruhunu restore eden adam. İstanbul Teknik Üniversitesi’nden mezun olduktan sonra Bergama’ya yerleşmiş ve o günden beri bu antik kentin modern mimarı olmuş. Onunla konuşurken, taşların, eski yapıların, tarihi eserlerin bile dile geldiğini hissediyorsunuz. Gözlerindeki ışıkta, Bergama’nın 2.000 yılı aşan tarihinin yansımasını görüyorsunuz. İşte size, geçmişi geleceğe taşıyan bir adamın hikâyesi…
Öncelikle sizi tanımak isteriz. Bülent Şahin kimdir?
Bülent Şahin: "İstanbul Teknik Üniversitesi'nden 1973 yılında Yüksek Mühendis Mimar olarak mezun oldum. Mezun olduktan sonra Bergama'da büro açtım. 1973 yılından bugüne tam 51 senedir Bergama’dayım."
51 senedir Bergama'da mimarlık yapıyorsunuz neler yaptınız bu süreçte?
Bülent Şahin: "Bu süreçte çok şeyler oldu. Yani küçük bir beldenin imar işleri müdürlüğünü de yaptım. Belediyelere danışmanlık yaptım, Kemalpaşa'ya gittik, fabrika yaptık. Yani hiçbir zaman masada oturan bir insan değilim. Her zaman eski yapılara da, eserlere de merakım var. İşimde yavaş yavaş bu konuya yöneldim. Bergama Belediyesi'nde röleve ve restorasyon bürosunu kurduk. Bu kapsamda sokak sağlıklaştırma projeleri yapıldı. Bergama'da olmayan ama Bergama'nın çok büyük ihtiyacı olan, 110 hektar alana yayılmış sit alanına yönelik koruma amaçlı planlar üzerinde çalıştık."
Bergama'nın sit alanı 110 hektar mı?
Bülent Şahin: "Evet, Bergama'nın yaklaşık 110 hektara yayılmış sit alanı var. Çeşitli kademeleri olan, 1. dereceden tutun da kentsel site kadar giden, işte 3. dereceye kadar giden çeşitli kademelerdeki sit alanı toplamı yaklaşık 110 hektardır. Bu alan kalenin tepesinden başlar, şehre kadar iner ve şehrin bazı yerlerini de kapsar. Böyle bir alanda biz bu işe başladığımız zaman Bergama Belediyesi'nin elinde koruma amaçlı imar planı yoktu.
Bu koruma amaçlı plan nedir derseniz, bu plan size 110 hektarlık alanda ne yapacağınızı söyler. Yeni ev mi yapacaksınız, şöyle; tamirat mı yapacaksınız, böyle; veya hiç yapmayacaksınız bir takım kuralları vardır. İşte bu plan üzerinde çalıştık, dar bir ekiple, kurulla vesaire ama araya seçim girdi. Yeni gelen başkan pek önemsemedi herhalde. Bu koruma amaçlı plan da böylece kaldı."
Hangi başkanın seçildiği dönemdi bu?
Bülent Şahin: "Rahmetli Akif Ersezgin'den sonra göreve gelen başkan Raşit Ürper Bey döneminden bahsediyorum. Bu koruma amaçlı planlar üzerinde çalışmamız sanırım bir ateşleme etkisi yarattı. Raşit Bey sağ olsun, bu sefer başka yönden girdi ve yeniden bu çalışmayı ihale etti.
Yani Raşit Ürper öncesi Akif Ersezgin döneminde başladığımız koruma amaçlı imar planı çalışmamızda aslında biz bu işi ihaleyle almış değildik. Bir büromuz var, ben devamlı oraya bir danışmanlık faturası kesiyordum. Diğer arkadaşlar da şirkette memur gibiydi, ben hariç aylıkla çalışan insanlardı. Böyle bir çerçevede çalışmalarımızı yaptık. Belediyeye mali olarak bir yükümlülüğü yoktu ama tabii ki çok büyük bir emeğimiz vardı."
O dönem ne kadar sürdü bu çalışmanız?
Bülent Şahin: 1,5-2 sene sürdü bu çalışma. Kolay değil, 3000'e yakın binayı geziyorsunuz, bu binaların notlarını alıyorsunuz. Oldukça emek sarf ettiğimiz bir çalışmaydı. Daha sonra yine rahat durmadım herhalde. Aslında bu çalışmamız başka bir projemize vesile oldu.
Neydi o proje?
"5 bin öğrenciye Bergama'nın tarihi eserlerini tanıttık."
Bülent Şahin: "Bergama'da tarihi değerlerimizin genç kuşaklarımız tarafından bilinmediğini fark ettim. Çocuklardan başlayarak okullarımıza dönük bu konuda bir proje geliştirdik. Bergama Belediyesi ve Milli Eğitim de onay verdi, Bergama Belediyesi otobüs gönderdi. İlkokuldan lise sona kadar okullardan çocukları aldı. Yanlış kalmadıysa aklımda, 5.050 öğrenciye, yani binlerce öğrenciye slayt gösterileriyle Bergama'nın tarihi eserlerini tanıttık. Bu projenin çocuklarımıza Bergama'yı ve Bergama'nın tarihi eserlerini tanıma yönünde çok büyük katkısı olduğunu söyleyebilirim.
Bu projenin ardından Raşit Ürper Bey zamanında bir teklif aldım. Ege Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu'nda restorasyon bölümünde 9 sene öğretim görevlisi olarak çalıştım. Haftada bir gün öğrencilere röleve dersi verdim. O dönemde böyle geçti. Bu arada çeşitli ihalelere girdik. Sadece Bergama'da değil, çeşitli yerlerde proje yapma imkanım oldu. En büyük projem ise “Allianoi Antik Kenti” projesiydi. 18 dönümlük bir yeri kapsıyordu. 7 kişilik bir ekiple 1 sene süren bir röleve çalışmasıydı, kuruldan onaylatıldı. Arkasından Akköprü ve İnceköprü baraj altında kalan köprü ve kemerlerin korunması için çağırdılar. Bu konuda bir proje hazırladık. Koruma kurulu dedi ki: "Ben anlamam, bilim kurulundan geçirin bu projeyi," Bilim kurulu kurduk, çeşitli arkeolog hocalar geldi, onlara anlattık, projemizi beğendiler ve o iki eser bizim verdiğimiz projeye uygun olarak Yortanlı Barajı'nda suyun içine gömüldü."
Kazandığınız projeler ve ödüllerinizden bahseder misiniz?
Bülent Şahin:" 50 senedir mimarlık yapıyorum. İki tane kazanılmış projem var. Birisi yapıldı, kullanılıyor; diğeri maalesef yıktılar."
Hangi projeler bunlar?
Bülent Şahin: "Birisi İstiklal Meydanı'ndaki otopark ve garaj projesiydi. O proje kör topal çalışıyor. Sadece pazaryeri kısmı kaldı, otopark gitti. Diğer proje de Ilıca mevkisindeki kent otogarı. Bu projenin kaba inşaatı yapıldı, çeşitli tadilatlar yapmamıza rağmen en sonunda, neden olduğunu da bilmiyorum, belediye yıktı burayı.
2016 yılında İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından restorasyon konusunda verilen "Özgün İşlevin Korunduğu Esaslı Onarım" restorasyon ödülünü kazandım."
Mimar gözüyle Bergama'yı değerlendirir misiniz?
"Bergama dikey olarak büyümeliydi."
Bülent Şahin: "Bir mimar gözüyle Bergama'ya baktığım zaman Bergama'nın yayılarak büyüdüğünü görüyorum. Ben yayılarak büyümeye karşıyım. Bergama'nın doğu ve güney yönünde büyüdüğünü biliyoruz. İzmir'e ve Soma'ya doğru büyüyor. Nüfus arttıkça tabii ki bu akslar olacak fakat her ovada inşaat için, beton için üzülürüm. Pamuk tarlasını bozup ya da sebze-meyve tarlasını bozup bina yapıyoruz. Hoş bir şey değil. Bu büyüme çok katlı şekilde olabilirdi. Çok katlı olunca yayılma alanı azalır. Şimdi bu genişlemenin belediyeye getirdiği bir maliyet var. Oralara altyapı hizmeti götürüyorsunuz. O yüzden bence yüksek katlı binalar tercih edilerek şehrin büyümesi bu şekilde yapılabilirdi. Bu konuda bir planlama hatası olduğunu düşünüyorum ama artık geriye dönüp bakmanın bir faydası yok; olanı kullanmak zorundayız. Şimdi Bergama'da söylediğim gibi, 110 hektar alan SİT alanı olarak belirlenmişse burada kısıtlı bir yapı durumu var. Onun dışındakiler, günümüzde modaya uygun olarak inşa edilen yapılar. Bu yapılarda gerekli denetimler olduğu müddetçe halkımız rahat rahat otursun, ama benim ilgi alanım olan kısımda gerekli titizliğin, gerekli önemin verildiği kanısında değilim."
Restorasyon konusundan mı bahsediyorsunuz?
"UNESCO Cebimize Para Koyacak Sandık, Ama Turist Ne İster Hiç Düşünmedik!"
Bülent Şahin: "Evet, bu konuda. Bergama'nın koruma amaçlı imar planı olmasına rağmen, Bergama UNESCO'ya girdiği zaman bir hücum oldu. Bir bina 3 kere el değiştirdi. Şimdi turist gelmiyor. UNESCO'ya girildiğinde insanlarımız UNESCO'nun cebimize para koyacağını sandı, ama böyle bir şey yok. Bu olmayınca turizmde bir hareket olmadı. Şimdi turizm ne ister? Hatırlıyorum, dönemin Bergama Belediye Başkanı rahmetli Akif Ersezgin'e danışmanlık yaparken İzmir'e giderek turizm müdürü ile görüştük. Akif Ersezgin, turizm müdürüne dedi ki: "Hiç olmazsa tur firmalarına söyleseniz de turistler biraz daha Bergama'da kalsa." Turizm müdürü aynen şunu söyledi: "Tamam başkan, söyleyeyim de sen turistlere neler vereceksin? Onların ihtiyaçlarını karşılayabilecek misin? Turist ne ister? Bir gezi alanı ister, kendisinin yemek yiyebileceği özel alanlar ister, eğlenebileceği alanlar ister. Bunların hangisi var sizde? Bunları yapacaksın ki turist doğal olarak gelecek," dedi.
Restorasyon konusunda Bergama'da yapılması gereken çok şey mi var? Bu konuda yol alınırsa Bergama'nın turizmdeki ivmesini nasıl etkiler?
"Bergama'nın turizm potansiyelini açığa çıkarmak için topyekûn bir restorasyon hareketi şart!"
Bülent Şahin:" Şimdi bir Beypazarı örneği var. Beypazarı'na çok turist geliyor. Peki burada ne yapıldı? Önce sokak sağlıklaştırılması yapıldı. Yani cepheleri düzeltiyorsunuz, yapılan iş bu. Ben Bozcaada'ya gittim, muhteşem bir yer. İmrendim, o küçük dar sokaklarda girişler çıkışlar ayrılmış. Her yola giremiyorsunuz, yaya yolu ayrı. Binalar pırıl pırıl. Yeni yapılan binalar eskiye adapte olarak yapılmış. Bir tek sıvası dökülmüş bina göremedim, sokak sokak dolaştım.
Bergama Belediyesi bugüne kadar birçok sokak sağlıklaştırma projesi çizdi. Bunların bir kısmını da ben çizdim. Bir iki tanesi uygulandı ama hepsi rafta duruyor ve uygulananlar da zaman içinde kontrolsüzlükten bozuldu. Ne oldu mesela? Bu yapıların hiç istemediği şeyler vardır: çelik saçaklar, eternit malzemeler. Onların hepsini sökmüştük. Şimdi bir bakıyorsunuz, tek tük hepsi yine aynı yerlere konmuş. Bu bir ihtiyaçsa proje haline getirilir, kuruldan onay alınır, ona göre tek düzen bir şey yapılır. Bu bir şehirciliktir, şehrin aksesuarıdır. Bu konuda belediye göz yumuyor veya bilmiyor, ne derseniz deyin. Şimdi yaptığınız proje korunmayınca yenisini yapma şevki de kalmıyor. Bir başka konu, restorasyon konusunda çok ağır hasarlı yapılarınız var, bunlar ciddi anlamda masraf istiyor. Restorasyon konusundaki durgunluğun bir nedeni de ekonomik koşullar, bunu inkâr edemeyiz. Fakat bir de ekonomik açıdan restorasyonunu yaptırabilecek durumda olduğu halde yapmayanlar var. Bunlar niye yapmıyor? Bize bu konuda topyekûn bir hareket lazım, zaten UNESCO da bunu istiyor. Ben sana tek başına gelirsen bir şey vermem. Ne diyor? Belediye, yerel idareler, kaymakamlık, üniversiteler, STK'lar; bu paydaşlar bir olacak, toplu halde bir proje getireceksiniz, o zaman ben buna proje derim. Böyle bir şey daha yapılmadı. Restorasyon konusunda geçmişten bugüne yerel yönetim bir takım çabalar gösteriyor ama yapılan restorasyon projeleri toplu halde değil, birbirinden kopuk. Bir makro proje etrafında değil. Önce yapılacak şey bu.
“Hiçbir şey yapamıyorsanız sıvası dökülen bir bahçe duvarının sıvasını yapar boyarsınız bu bir temizliktir”
Bu binaların restorasyon çalışmasının tamamını yapmaya ekonomik olarak gücünüz yetmiyor ama bu binaların cepheleri düzeltilebilir, sokak sağlıklaştırılması yapılabilir. Caddelerinizi yeniden bu anlayışa uygun olarak dizayn edebilirsiniz. Aksesuarlarını koyarsınız, yani bunlar olmalı. Hiçbir şey yapamıyorsanız sıvası dökülen bir bahçe duvarının sıvasını yapar boyarsınız, bu bir temizliktir. Bu yapıların emniyetini alırsınız, zabıtayı dolaştırırsınız. Bu kişiler yabancı dil bilsin. Bugün karşılaşıyoruz, yabancı turist geliyor, bir ihtiyacı için bir şey soruyor. Dolayısıyla az önce bahsettiğim 'önem verilmiyor' dediğim şey bu. Bu konuda benim dosya olarak verdiğim önerilerim oldu. Dedim ki şu sokakta şunu yapın, diğer bir sokakta bunu yapın diye, ama maalesef kaale alınmadı. Bu anlattığım şeylerin çoğu Kale Mahallesi'nde.
"Bergama’da Domuz Alanı nerededir, bilen yok."
Bergamalı henüz Domuz Alanı'nın nerede olduğunu bilmiyor, acıdır bu. O alanda bir çeşme var, sokak çeşmesi. Biz oraya bilim adamlarını getirdik. 2000 senedir akan bir Roma çeşmesi. Kalenin altında bir iki yerden geliyor su. Biz bu çeşmeye "Kale Çeşmesi" diyoruz. Merkezde bir çeşme, kaplaması yok ama sadece moloz duvar ve devamlı akan suyu var, hiç kesilmiyor. Bu suyu aldık, test yaptırdık. Dediler ki, "Nereden geldi bu su, o kadar güzel ki." Bergamalı böyle bir çeşme olduğunu bilmiyor. Vatandaşı bu konuda suçlayamam, demek ki biz tanıtımı yapamadık. Yerel yönetimler yapamadı. Bergamalı şehrin o kısmını bilmiyor."
“Belleğin İzinde“ adını taşıyan bir serginiz gerçekleşecek. Serginizden bahseder misiniz?
"Ben aynı zamanda ÇEKÜL Vakfı'nın Bergama temsilcisiyim. Sergimizi ÇEKÜL Vakfı da destekliyor. Sergimiz 4-10 Ekim tarihleri arasında gerçekleşecek. Sergimizin özü, daha çok meslektaşlarımıza dönük olarak bazı şeyleri aktarmak istedim. Halkımızdan ve yerel yöneticilerden gelen olursa, restorasyon çalışması ile yapının neymiş, ne olmuş? Bu sergide bu süreçleri görebilecekler. Belki bu konuda harekete geçmelerine fayda sağlar diye düşünüyorum. Genç mimarlarımızın bu sergi ile ufuklarını açmayı amaçlıyoruz. Bazı detaylarımız da bu sergide var, restorasyonculara yönelik olarak. Çünkü restorasyonda çok şeyle karşılaşıyorsunuz, hiçbir yapının derdi aynı değil. Bir takım genel kurallar vardır, bunu herkes bilir; sadece onlarla binalar restore edilmiyor. İşte bu karşılaşılan detaylar da bu sergide olacak. Ayrıca sergimizde “Başarının Sırrı Allianoi” başlıklı bölümde, bu benim en büyük projem, bu projemle ilgili 4 pafta ve resimleri yayınlayacağım."
Bülent Şahin kimdir?
1973 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi'nden mezun olmuştur.
Aynı yıl Bergama'da kendi bürosunu açarak mimarlık faaliyetlerine başlamıştır.
1999 yılında Bergama Belediyesi Fen İşleri danışmanlığı yapmıştır.
2001-2004 yılları arasında Bergama Belediyesi Rölöve-Restorasyon Bürosu'nu kurmuş ve yöneticiliğini üstlenmiştir. Bu dönemde koruma amaçlı imar plan çalışmaları, sokak sağlıklaştırma projeleri ve konservatuvar bina restorasyonunu gerçekleştirmiştir.
2004-2013 yılları arasında Ege Üniversitesi Bergama Meslek Yüksek Okulu'nda restorasyon bölümünde öğretim görevliliği yapmıştır.
Bergama ile ilgili iki kitap yazmış ve 2016 yılında İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından “Özgün işlevin korunduğu esaslı onarım” restorasyon ödülünü kazanmıştır.
1998 yılından bu yana Bergama ve diğer illerde eski eser projelerinin hazırlanması ve restorasyon uygulamaları yapmaktadır.
Kommentare